Ewangelia według św. Jana 18, 1- 19, 47:

Pojmanie Jezusa
Wyrok śmierci na Jezusa
Ukrzyżowanie i śmierć Jezusa
Przebicie boku Jezusowi
Złożenie Jezusa do grobu 

Pojmanie Jezusa

1 Po tych słowach Jezus udał się z uczniami za potok Cedron, do znajdującego się tam ogrodu. I wszedł do niego On i jego uczniowie. 2 Judasz, Jego zdrajca, też znał to miejsce, gdyż Jezus często spotykał się tam ze swymi uczniami. 3 Judasz więc przybył tam wraz z oddziałem żołnierzy oraz służącymi wyższych kapłanów i faryzeuszów, zaopatrzonymi w pochodnie, lampy i broń. 4 Ponieważ Jezus wiedział o wszystkim, co Go spotka, wyszedł im naprzeciw i zapytał: „Kogo szukacie?”. 5 Odpowiedzieli Mu: „Jezusa z Nazaretu”. Wtedy On powiedział: „Ja jestem”. A wśród nich znajdował się Judasz, Jego zdrajca. 6 Kiedy zaś usłyszeli: „Ja jestem”, cofnęli się i upadli na ziemię. 7 Zapytał ich więc powtórnie: „Kogo szukacie?”. A oni zawołali: „Jezusa z Nazaretu”. 8 Wówczas Jezus im rzekł: „Powiedziałem wam, że Ja jestem. Skoro więc Mnie szukacie, pozwólcie im odejść”. 9 Tak miały się spełnić słowa, które wypowiedział „Nie utraciłem nikogo z tych, których Mi powierzyłeś”.

10 Wtedy Szymon Piotr, który nosił miecz, wydobył go i uderzył sługę najwyższego kapłana i odciął mu prawe ucho. Sługa zaś nazywał się Malchos. 11 Jezus zwrócił się do Piotra: „Schowaj miecz do pochwy! Czy nie mam wypić kielicha, który podał Mi Ojciec?”. 12 Żołnierze więc ze swym dowódcą oraz słudzy żydowscy pochwycili Jezusa, związali Go i zaprowadzili najpierw do Annasza, teścia Kajfasza, który sprawował w owym roku urząd najwyższego kapłana. 14 To właśnie Kajfasz poradził Żydom: „Lepiej przecież, aby jeden człowiek umarł za naród”.

potok Cedron – przez większość roku jest on pozbawiony wody, ale opady deszczu sprawiają, że okresowo niesie znaczne jej ilości. Płynie na południe doliną leżącą na wschód od Jerozolimy.

ogrodu – według Mateusza i Marka Jezus został pojmany w posiadłości Getsemani (Mt 26,36; Mk 14,32). Łukasz zaś jako miejsce modlitwy i aresztowania Jezusa wskazuje ogólnie Górę Oliwną (Łk 22,39)

oddziałem – czyli 1/3 kohorty (ok. 160 żołnierzy w legionach, w oddziałach posiłkowych – więcej). Użyty tu termin grecki może też oznaczać całą kohortę (czyli 1/10 legionu, ok. 600 żołnierzy). Na to rozwiązanie wskazuje wysoka ranga dowódcy oddziału wojskowego (tysiącznik – w rzymskim nazewnictwie trybun, zob. w. 12). A zatem do aresztowania Jezusa użyto rzymskich sił wojskowych lub porządkowych, choć ewangelista nie mówi o tym wprost. Pozostali ewangeliści zaangażowanie Rzymian w spisek przeciw Jezusowi traktują jako efekt działań Żydów.

Nazaret – mało znacząca wioska rolnicza w Galilei, położona na wzgórzu nad żyzną doliną Ezdrelon. W czasach NT liczyła około dwóch tysięcy mieszkańców. Rodzinna miejscowość Maryi.

ucho – wszyscy czterej ewangeliści wspominają obcięcie ucha jednemu z napastników (Mt 26,51; Mk 14,47; Łk 22,50), jednak szczegółową informację, że było to prawe ucho, podają tylko Łukasz i Jan.

Słowa o kielichu nawiązują do nieobecnej w Ewangelii według św. Jana modlitwy Jezusa (Mt 26,39.42; Mk 14,36; Łk 22,42).

Annasz – najwyższy kapłan w latach 6-15 po Chrystusie. Prawdopodobnie on był głównym sprawcą skazania Jezusa.

inny uczeń – w J 20,2 wyrażenie ma formę rozbudowaną: inny uczeń, którego Jezus kochał. O tym samym uczniu dalej (J 20,3.4.8) mówi się, używając tylko takiego określenia inny uczeń. Nie daje to jednak pewności, że w J 18,15.16 mowa jest o tej samej postaci (zob. Wprowadzenie; J 13,23+).

znany najwyższemu kapłanowi – według Polikratesa, biskupa Efezu (koniec II w.), Jan, umiłowany uczeń, sam był wyższym kapłanem. Najwyższy kapłan – zob. Słownik.

naukę – słowo to pojawia się w Ewangelii według św. Jana jeszcze w J 7,16n, gdzie nauka Jezusa jest przedstawiona jako pochodząca od Boga. Jezus jest jej przekazicielem, a nie autorem.

synagodze – zob. J 6,59+: w synagodze – choć w J 18,20 Jezus mówi: Zawsze nauczałem w  synagodze, to wprost jest o tym mowa tylko w tym miejscu. Nawet na początku epizodu (w. 25) a wzmianki o tym, że Jezus wszedł do synagogi i tam nauczał. Autor musiał zakładać, że czytelnicy znają z Ewangelii synoptycznych (Mt, Mk, Łk) sposób działania Jezusa, polegający na przemawianiu w synagogach. Synagoga – zob. Słownik.

Wydaje się, że siły zaangażowane do aresztowania Jezusa są przesadne. Atmosfera wielkości otacza jednak przede wszystkim postać Jezusa, który nie tylko zna swoją przyszłość (w. 4), ale jednym słowem powala na ziemię swoich prześladowców. Fakty te stanowią tło dla samookreślenia się Jezusa, który na początku swojej Męki objawia jednocześnie swoje człowieczeństwo (pochodzi z Nazaretu) i bóstwo (aluzja do imienia Boga w słowach: Ja jestem, zob. Wj 3,14). Troska Jezusa o uczniów, zawarta w Jego modlitwie (J 17), znajduje swoje odbicie w Jego postawie podczas aresztowania. Nie chce on sprowadzić na uczniów niebezpieczeństwa, którego jednak sam nie unika. Opuszczenie Jezusa przez uczniów nie jest w ujęciu Janowym skutkiem słabości ich charakteru czy woli. O ile bowiem pozostali ewangeliści podkreślają rozczarowanie Mistrza tym, że nawet najbliżsi uczniowie nie towarzyszyli Mu w chwilach wewnętrznego zmagania (Mt 26,40; Mk 14,37; Łk 22,45n), o tyle Jan nie podkreśla małoduszności uczniów, lecz ukazuje odważną, cioć niewłaściwą, postawę Piotra (ww. 10n). Jezus traktuje odejście uczniów jako spełnienie się proroctwa, które potwierdza, kim On jest. Główną postacią prowadzącą religijny proces Jezusa jest Annasz. Rola Kajfasza sprowadziła się właściwie do wygłoszenia proroctwa (J 11,49). Jan w swoim przekazie na temat pojmania Jezusa nie zabiega o to, by dać dokładny opis tego, co się działo. Zależy mu przede wszystkim na tym, aby na tle wydarzeń ukazać, kim jest Jezus: prawdziwym Synem Bożym oraz prawdziwym, cierpiącym i umierającym człowiekiem.

Wyrok śmierci na Jezusa

1 Wówczas Piłat zabrał Jezusa i kazał ubiczować. 2 A żołnierze spletli koronę z cierni i włożyli na Jego głowę. Narzucili Mu purpurowy płaszcz, 3 podchodzili da Niego i mówili: „Bądź pozdrowiony, królu Żydów”. Bili Go też po twarzy. Piłat zaś znowu wyszedł na zewnątrz i oznajmił im: „Oto wyprowadzam Go do was, abyście wiedzieli, że nie znajduję w Nim żadnej winy”.

5 Jezus wyszedł na zewnątrz w cierniowej koronie i purpurowym płaszczu. Wtedy Piłat powiedział do nich: „Oto człowiek!”.
6 Gdy wyżsi kapłani i słudzy zobaczyli Go, zaczęli krzyczeć: „Ukrzyżuj! Ukrzyżuj!”. Piłat im odparł: „Weźcie Go i sami ukrzyżujcie! Ponieważ ja nie znajduję w Nim żadnej winy”. 7 Żydzi mu odpowiedzieli: „My posiadamy Prawo i zgodnie z Prawem powinien umrzeć, gdyż uznał się za Syna Bożego’”.

8 Gdy Piłat usłyszał ten zarzut, bardzo się przestraszył. 9 Wrócił ponownie do pretorium i zapytał Jezusa: „Skąd pochodzisz?”. Lecz Jezus nie dał mu żadnej odpowiedzi. 10 Piłat odezwał się więc do Niego: „Nie chcesz ze mną rozmawiać? Czy nie wiesz, że mam władzę Cię uwolnić i mam władzę Cię ukrzyżować?”.
11 Jezus mu odparł: „Nie miałbyś żadnej władzy nade Mną, gdybyś nie otrzymał jej z góry. Stąd większy grzech popełnił ten, kto wydał Mnie tobie”.

12 Od tej chwili Piłat usiłował Go uwolnić, lecz Żydzi zaczęli głośno wołać: „Jeśli Go wypuścisz, przestaniesz być przyjacielem cesarza. Kto bowiem uznaje siebie za króla, przeciwstawia się cesarzowi”. 13 Kiedy Piłat usłyszał te słowa, polecił wyprowadzić Jezusa na zewnątrz i posadzić na ławie sędziowskiej, znajdującej się na miejscu zwanym Lithostrotos, a w języku hebrajskim Gabbata. 14 Był to zaś dzień przygotowania Paschy, około godziny szóstej. Następnie Piłat rzekł do Żydów: „Oto wasz król!”.
15 Ci natomiast zakrzyknęli: „Precz! Precz! Ukrzyżuj Go!”. Piłat więc ich zapytał: „Waszego króla mam ukrzyżować?”. Wyżsi kapłani odpowiedzieli: „Nie mamy króla oprócz cesarza”. 16 Wtedy Piłat wydał Go im na ukrzyżowanie. Oni zaś zabrali Jezusa.

żadnej winy – tylko Łukasz (23,15) i Jan mówią p tym, że Piłat uznał Jezusa za niewinnego. Być może jest to echo tradycji o śnie żony Piłata (Mt 27,19).

ubiczować – u Mateusza i Marka polecenie ubiczowania następuje po wyroku Piłata. U Jana wyrok zapadnie dopiero później (J 19,16), a więc ubiczowanie pełni inną rolę. Nic jest dodatkową karą zawartą w wyroku, ale środkiem wymuszającym zeznania.

ciernie – zob. Mk 15,17+: cierniową – mógł to być dwukolczak ciernisty, oliwnik wąskolistny, rokitnik zwyczajny lub inna z licznie występujących w okolicach Jerozolimy odmian krzewów posiadających ostre kolce.

Purpurowy płaszcz – purpura to barwnik bardzo kosztowny i trwały, dlatego jest symbolem władzy monarszej (Mt 27,28; Mk 15, 17).

W Pięcioksięgu nie ma mowy o przestępstwach, które oskarżyciele zarzucają Jezusowi. Jednakże określanie się mianem Syna Bożego, co uczynił Jezus, uznawane było za bluźnierstwo podlegające karze śmierci (Kpł 24,16; J 10,33.36). Kara miała być wykonana przez ukamienowanie. Nic więc nie tłumaczy domagania się przez oskarżycieli Jezusa, aby został ukrzyżowany.

większy grzech – grzech Judasza jest większy, bo słyszał nauczanie Jezusa (J 15,22) i widział dokonane przez Niego znaki (J 15,24). Piłat, mimo swej buty i poczucia władzy, jest jednym z tych, których przed odpowiedzialnością broni ignorancja.

usiłował Go uwolnić – Piłat nie wie z kim ma do czynienia w przypadku Jezusa. Próbuje więc Go uwolnić przelękniony tajemniczością Jezusa. Jan w ten sposób niejako sugeruje, że Piłat zbliża się do wiary. Jest to pewna idealizacja tej postaci.

przyjacielem cesarza - byt to oficjalny y tytuł nadawany najbliższym współpracownikom władcy. Przyznanie tak wysokiej godności prowincjonalnemu urzędnikowi wydaje się mało prawdopodobne. Tytułu tego używał na bitych przez siebie monetach Herod Agryppa (zm. W 44 r. po Chr.), który utrzymywał dobre relacje z Kaligulą. Być może za Agryppy rozszerzyło się w Palestynie użycie tego tytułu.

posadzić – czasownik „siadać” użyty jest z podmiotem domyślnym, a ostatnim rzeczownikiem mogącym pełnić funkcję podmiotu jest imię Jezus.

ławie sędziowskiej – było to drewniane podwyższenie, służące do publicznych przemówień lub do sprawowania sądów (np. Ne 8,4; 2Mch 13,26; Mt 27,19; Dz 12,21; 18,12; 25,6).

Lithostrotos – nazwa ta oznacza kamienną lub mozaikową posadzkę.

Jan, podobnie jak Mateusz i Marek, wspomina o ubiczowaniu Jezusa (Mt 27,26; Mk 15,15). Traktuje jednak to wydarzenie w odmienny sposób i włącza przy tej okazji treści znane jedynie sobie (ww. 4-1 ). Wyprowadzenie Jezusa z pretorium na zewnątrz tworzy nową sytuację, która dopiero doprowadzi do skazania Go na śmierć (w. 16). Przesłuchanie przeprowadzone przez rzymskiego namiestnika nie potwierdziło zasadności oskarżenia (J 18,38). Piłat zabiegał więc o uwolnienie Jezusa, co doprowadziło do konfliktu z judejskimi Żydami. Wtedy nastąpiło też odwrócenie ról, a mianowicie przedstawiciele okupowanej ludności przypomnieli rzymskiemu namiestnikowi, że Judea nie ma formalnie innego władcy niż cesarz Tyberiusz. Odwrócenie ról dotyczy też tego, kim jest Jezus. Miał być oskarżonym, ale skoro nie znaleziono dowodów Jego winy, to On zasiada na miejscu sędziego (w. 13). W ten sposób spełniają się zapowiedzi sądu, jaki Jezus ma przeprowadzić (J 5,30; 8,16; 12,48). Piłat nie potrafi zrozumieć,  że ma przed sobą osobową Prawdę (J 18,38, por. J 14,6). Dostrzega jednak w Jezusie kogoś o nadprzyrodzonym pochodzeniu, kto wywołuje lęk właściwy objawieniu się bóstwa. Okazuje się jednak bezsilny wobec determinacji tłumów domagających się śmierci Jezusa. Ich zdecydowane odrzucenie Go opiera się na przekonaniu, że wyrok śmierci będzie wypełnieniem Prawa (J 16,2). Jan ograniczył do minimum rolę Piłata w wydaniu wyroku. Wzmianka o szantażu wobec niego oraz o staraniach, jakie podjął dla uwolnienia Jezusa, a także brak z jego strony oficjalnego aktu skazującego (w. 16) – wszystko to przemawia za tym, że Jan uważał elitę jerozolimską, na czele z najwyższym kapłanem, za bardziej winną śmierci Jezusa.

Ukrzyżowanie i śmierć Jezusa

17 A Jezus, dźwigając krzyż dla siebie, przyszedł na tak zwane Miejsce Czaszki, które po hebrajsku nazywa się Golgota. 18 Tam Go ukrzyżowano, a wraz z Nim – z jednej i drugiej strony – jeszcze dwóch innych; Jezusa zaś w środku.

19 Piłat kazał też sporządzić i umieścić na krzyżu tytuł kary. A było napisane: „Jezus Nazarejczyk, król Żydów”.
20 Wielu Żydów czytało ten napis, ponieważ miejsce ukrzyżowania Jezusa znajdowało się blisko miasta i był on sporządzony w języku hebrajskim, łacińskim i greckim. 21 Wyżsi kapłani żydowscy mówili więc Piłatowi: „Nie pisz «król Żydów», lecz: «To On powiedział: Jestem królem Żydów»”. 22 Piłat jednak odparł: „To, co napisałem, napisałem”.

23 Żołnierze po ukrzyżowaniu Jezusa zabrali Jego tunikę i płaszcz, który podzielili na cztery części – dla każdego żołnierza po jednej. Tunika nie była szyta, lecz z góry na dół cała tkana. 24 Dlatego też postanowili wspólnie: „Nie rozrywajmy jej, lecz losujmy, do kogo ma należeć”. Tak miało wypełnić się Pismo:

Podzielili między siebie moje ubrania

i o moją szatę rzucili los.

To właśnie uczynili żołnierze.

25 Przy krzyżu Jezusa stała zaś Jego Matka, siostra Jego Matki, Maria, żona Kleofasa oraz Maria Magdalena.
26 Gdy Jezus zobaczył Matkę i stojącego obok ucznia, którego miłował, zwrócił się do Matki: „Kobieto, oto Twój syn”.
27 Następnie rzekł do ucznia: „Oto twoja Matka”. I od tej godziny uczeń przyjął Ją do siebie.

28 Potem Jezus, wiedząc, że już wszystko się dokonało, aby wypełniło się Pismo, rzekł: „Pragnę”.

29 A znajdowało się tam naczynie pełne octu. Nałożono więc na hizop gąbkę nasączoną octem i podano Mu do ust.
30 Kiedy Jezus skosztował octu, powiedział: „Wykonało się”; po czym skłonił głowę i oddał ducha.

Gabbata – nazwa pochodzi prawdopodobnie od aramejskiego słowa gabbeta ‘pagórek’, ‘wzniesienie’.

dzień przygotowania – tj. dzień poprzedzający szabat albo święto. Wszyscy ewangeliści (Mt 27,62; Mk 15,42; Łk 23,54) w ten sposób określają dzień śmierci Jezusa. Poza tym kontekstem słowa jego nie używają. Brak go też w reszcie NT. Jan najczęściej używa tego określenia (J 19,14.31.42).

Nie mamy króla – Herod Antypas nie w był królem Judei i do jego śmierci (39 r. po Chr.) jej władcą pozostawał cesarz rzymski reprezentowany przez namiestnika. Dopiero później urząd królewski władzę nad Judea otrzymał Herod Agryppa (do 44 r. po Chr.).

Jezus Nazarejczyk – zob. J 18,5+.

Tylko Jan wspomina, że napis był w trzech językach.

octu – w Mt 27,48 i Mk 15,36 ten epizod został wpisany w kontekst oczekiwania na niezwykłą interwencję Boga, który miałby nie dopuścić do śmierci Jezusa. W Łk 23,36 podanie octu zostało zinterpretowane jako część wyszydzenia Jezusa na krzyżu. Jan zwraca uwagę na to, że Jezus przyjął napój i w ten sposób wypełnił zapowiedź zawartą w Ps 69,22.

hizop - chodzi o roślinę (majeranek syryjski), której gałązki osiągają do 70 cm długości, tylko Jan mówi o hizopie, inni (Mt 27,48; Mk 15,36) mówią o trzcinie. Hizop wykorzystywano do rytualnych pokropień (np. Wj 12,22; Kpł 4,4; Ps 52,9; Hbr 9,19). Trudno wyjaśnić, dlaczego tej rośliny użyto podczas ukrzyżowania. Stąd czasem poprawiano to słowo na „dzida”.

Po opisie skazania Jezusa ewangelista bezpośrednio przechodzi do sceny ukrzyżowania, opuszczając epizody z drogi krzyżowej. Nie zajmuje się również osobami ukrzyżowanymi z Jezusem, zaznacza tylko, że zajmował On centralne miejsce. Opis więc koncentruje się na Jezusie, który prawdziwie jest królem Żydów, co potwierdza rzymski namiestnik (w. 22). Jan bardzo mocno podkreśla spełnienie się przepowiedni zawartej w Ps 22,19, uwypuklając zgodność szczegółów. Opuszcza natomiast dramatyczną modlitwę Jezusa zaczerpniętą z tego samego psalmu (Ps 22,2; por. Mt 27,46; Mk 15,34). Jan unika szczegółów, które mogłyby rzucić cień na doskonałą samoświadomość Jezusa co do własnej godności i sensu swojej śmierci. Zapewnienie opieki Matce przez powierzenie Jej umiłowanemu uczniowi świadczy o tym, że Jezus umiera przytomny i świadomy tego, co się wokół Niego i z Nim dzieje. Z wielką godnością doprowadza On swoją misję do doskonałego wypełnienia. Interpretacja śmierci Jezusa jako momentu przekazania Ducha nawiązuje do wcześniejszych zapowiedzi, że Duch zostaje dany w momencie uwielbienia Jezusa (J 7,39; 19,34+).

Przebicie boku Jezusowi

31 Ponieważ był to dzień przygotowania Paschy, i aby ciała nie wisiały na krzyżach w szabat - był to bowiem uroczysty dzień szabatu – Żydzi poprosili Piłata o połamanie nóg skazańcom i usunięcie ich. 32 Przyszli więc żołnierze i połamali golenie pierwszemu, a potem drugiemu, którzy byli z Nim ukrzyżowani. 33 Gdy podeszli do Jezusa i zobaczyli, że On już nie żyje, nie połamali Mu goleni, 34 natomiast jeden z żołnierzy włócznią przebił Jego bok z którego zaraz wypłynęła krew i woda.
35 O tym daje świadectwo ten, który to widział, a jego świadectwo jest prawdziwe. On wie, że mówi prawdę. Abyście i wy uwierzyli.
36 Stało się to bowiem, aby się wypełniło Pismo: Nie będziecie łamać jego kości. 37 Pismo mówi też w innym miejscu: Będą patrzeć na Tego, którego przebili.

uroczysty dzień szabatu – szczególny charakter tego szabatu polegał na tym, że tego roku, w tym dniu przypadała Pascha.

wypłynęła krew i woda – z przebitego ciała Jezusa oprócz krwi wypłynął jasny płyn surowiczy. Wzmiankę tę można odnieść do zapowiedzi Jezusa z J 7,37-39.

Ten, który to widział – słowa te mogą wskazywać na umiłowanego ucznia, który jest wymieniony pośród naocznych świadków śmierci Jezusa (J 19.26).

Wj 12,46 (cytat za Septuagintą, greckim przekładem ST).                

Troska judejskich Żydów o to, by nie zostało złamane Prawo, jest dość zaskakująca w zestawieniu z niesprawiedliwością procesu. Ale już wcześniej zachowywali się oni w podobny sposób, dbając jedynie o rytualną poprawność (J 18,28). Wraz ze śmiercią Jezusa nie kończy się wypełnianie Pisma. Opis wydarzeń, które nastąpiły po Jego śmierci, dowodzi, że dzieło Jezusa dalej jest kontynuowane przez Ducha, którego przekazał w momencie śmierci. W ten sposób ciągle możliwe jest dojście do wiary w Jezusa, o czym zapewnia naoczny świadek (Jak można się domyślać, sam ewangelista).

Złożenie Jezusa do grobu

38 Po tym wszystkim Józef z Arymatei, który był uczniem Jezusa, lecz ukrytym z obawy przed Żydami, poprosił Piłata, aby mógł zabrać ciało Jezusa. Gdy Piłat wyraził zgodę, przyszedł i wziął Jego ciało. 39 Przybył także Nikodem, który po raz pierwszy zjawił się u Jezusa nocą. On przyniósł około stu funtów mirry zmieszanej z aloesem. 40 Zabrali ciało Jezusa i zgodnie z żydowskim zwyczajem grzebania owinęli je w płótna wraz z wonnościami. 41 W miejscu ukrzyżowania znajdował się ogród, w ogrodzie zaś nowy grobowiec, w którym jeszcze nikt nie był pochowany. 42 Tam więc, ponieważ grobowiec był blisko, złożono ciało Jezusa ze względu na żydowski dzień przygotowania.

mirry- oleista i aromatyczna substancja wydzielana przez korę drzewek lub krzewów (np. Commiphora abyssiniaca) lub pozyskiwana przy pomocy specjalnie wykonanych nacięć. Mędrcy ze Wschodu dali ją w prezencie małemu Jezusowi (Mt 2,11).

Jezus został pochowany jak człowiek zamożny w grobie wykutym w skale, z użyciem znacznej ilości pachnideł. Mimo to spełniło się proroctwo Izajasza o zrównaniu Go z przestępcami (Iz 53,9).